اختلال ادراری بانوان

مشکلات اختلال در ادرار یکی ازمشکلات شایعی است که طیف وسیعی از ابتلا به آن شکایت می کنند. حداقل ۲۵ تا ۵۰ درصد خانم ها در طول دوره عمرشان یک بار دچار این مشکل می شوند.
چون مثانه تحریک پذیر است، در حالی که افتادگی رحم روی مثانه می تواند مؤثر باشد. این مسأله تأثیرات روحی و روانی دارد و بیمار را منزوی می کند و بیمار تمایلی به شرکت در فعالیت های اجتماعی نداشته باشد.

انواع بی اختیاری ادراری در زنان

– بی اختیاری ادراری فوریتی :
به شرایطی که دفع بی اختیار ادرار همراه با حالت فوریت رخ بدهد بی اختیاری فوریتی گفته می شود. در این حالت قبل از آنکه فرد بتواند خود را به دستشویی برساند ریزش ادرار رخ می دهد.
یک سوم کل موارد بی اختیاری ادرار از این نوع هستند.

– بی اختیاری ادراری استرسی
دفع بی اختیاری ادرار که با فعالیت ورزشی، سرفه، عطسه و فشار به شکم ایجاد می شود.

– بی اختیاری ادراری ترکیبی :
هم با افزایش فشار شکمی و هم با احساس فوریت ادرار، ریزش ادرار دیده می شود. این نوع بی اختیاری کمتر از نیمی از موارد (۳۰ تا ۵۰ درصد) بی اختیاری را از نظر شیوع شامل می شوند.

– بی اختیاری ادراری مداوم :
شکایت از دفع بی اختیاری ادرار به طور مداوم به نحوی که فرد هم در بیداری و هم در خواب در طی راه رفتن، نشستن بدون هیچ گونه فشار شکمی یا احساس فوریت و به طور مداوم در حال ریزش ادرار است که این کمتر به چشم می خورد.

عوامل خطر ساز در بروز بی اختیاری ادراری در زنان کدامند؟

۱. سن
با ورود به سن یائسگی در خانم ها و کاهش سطح هورمون های جنسی، شلی تاندون های لگنی بیشتر شده که طبیعتاً بروز بی اختیاری ادرار استری را افزایش می دهد. همچنین در دهه ۷ و ۸ زندگی به علت تغییرات بافتی در مثانه، اختلالات فعالیتی در مثانه بیشتر شده و بی اختیاری ادراری فوریتی افزایش می یابد. از سوی دیگر بیماری های همراه در پیری مانند: دیابت، فشارخون، نارسایی قلبی، سکته قلبی، سکته مغزی، اختلالات مغزی مانند: دمانس و پارکینسون افزایش می یابند.

۲. حاملگی
با افزایش سن حاملگی، احتمال بروز بی اختیاری ادرار به ویژه نوع بی اختیاری استرسی بیشتر می شود. در صورتی که ورزش هایی که مربوط به کف لگن می باشد به طور مرتب انجام شود، بی اختیاری کاهش می یابد و از ۶۰ درصد به ۳۹ درصد کاهش می یابد.

۳. نوع زایمان:
سزارین احتمال خطر کمتری برای بروز بی اختیاری ادراری به ویژه نوع استرسی دارد. البته باید توجه داشت در بعضی از موارد در زایمان طبیعی عوامل خطر ساز وجود دارد.این عوامل شامل مدت طولانی زایمان، استفاده از فورسپس برای زایمان طبیعی و وزن بچه بیشتر از ۴ کیلوگرم است. ریسک بروز بی اختیاری ادراری نسبت به خانمی که هرگز حاملگی نداشته یک و نیم برابر بالا می رود.

۴. درمان های هورمونی:
مصرف قرص استروژن خوراکی شیوع بی اختیاری ادرار در خانم هاس میانسال را زیاد کرده ولی مصرف استروژن موضعی به صورت کرم اثری روی تشدید بی اختیاری ادراری ندارد، بلکه باعث بهبودی آترونی واژن و کاهش عفونت های ادراری مکرر می شود.

۵. چاقی
اگر شاخص توده بدنی بالاتر از ۳۰ باشد، شیوع بی اختیاری ادراری را دو برابر می کند، هر چند با کاهش وزن اثرات بهبودی واضح دیده می شود.

۶. سیگار کشیدن
سیگار باعث تشدید بیماری های مزمن ریوی، سرفه های مکرر، عفونت ریوی و در نتیجه افزایش بروز بی اختیاری استرسی می شود.

۷. رژیم غذایی
رابطه مستقیمی بین مصرف نوشیدتی های کافئن دار (چای و قهوه) و بی اختیاری ادراری فوریتی وجود دارد.

۸. بیماری های طبی:
دیابت در هر دو نوع دیابت نوع یک و دیابت نوع دوم باعث افزایش بروز بی اختیاری ادراری می شود، هر چند در تیپ نوع دو بیشتر است.
نگاهی به فیزیولوژی چرخه ذخیره ادرار در مثانه و چگونگی دفع آن با پُرشدن مثانه حجم آن افزایش می یابد ولی فشار داخل مثانه افزایش قابل توجهی پیدا نمی کند. این ویژگی را تطابق بافت مثانه یا کمپلیانس مثانه می گویند. یعنی افزایش حجم مثانه بدون افزایش محسوس در فشار داخلی آن با داشتن این قابلیت مثانه می تواند بدون افزایش فشار و انتقال فشار به سیستم ادراری فوقانی، ادرار را در خود ذخیره کند.
آنچه باعث این تطابق می شود ویژگی کشسانی در بافت مثانه است. علاوه بر این رفلکس های عصبی وجود دارند که کشش بافت مثانه را در هنگام پُرشدن مثانه کنترل می کنند. در این مرحله باید مجرای ادرار و ساختمان های اسفنکتری بسته باشد.
از این رو مقاومت بالای مجرای خروجی و کنترل ادرار حفظ می شود. البته در مرحله تخلیه ادرار این فعالیت ها معکوس می شوند. در مرحله تخلیه یا ادرار کردن، شل شدن بافت مثانه متوقف می شود. در عوض بافت مثانه منقبض و اسفنکترها باز و و مقاومت مجرا پایین می آید. سپس تخلیه کامل ادرار انجام می شود. در پایان این مرحله دوباره برگشت به مرحله ذخیره که با پُرشدن مثانه همراه است روی می دهد.

توصیه خانم دکتر ندا ریحانی در مورد پیشگیری از بی اختیاری ادرار

داشتن یک رژیم غذایی طبیعی و به طور منظم ورزش کردن برای حفظ قدرت عضلانی کمک موثری برای جلوگیری از این مشکل موثر می باشد. علاوه بر آن معاینه مرتب موجب می گردد که مشکلات زود مشخص شوند. پیش از آغاز علایم بی اختیاری استرسی، تمرینات کگل (kegel) را پس از زایمان فراگیرید و به کار ببندید.
زنان می توانند شناسایی، کنترل و تقویت بافت کف لگن را فراگیرند. این بافت ها توانایی قطع ادرار را پس از جاری شدن آن به فرد می دهند، که این بافت ها را کاملاً تحت کنترل داشته باشد و هر زمان که بخواهند شل کند.
برای مشخص کردن این که کدام بافت ها درگیر شده اند، به هنگام ادرار کردن، به طور متناوب ادرار را قطع و مجدداً اجازه جاری شدن آن را بدهید. منقبض کردن و شُل کردن بافت ها به هنگام نشستن و رانندگی و راه رفتن، تلویزیون نگاه کردن یا گوش کردن به موسیقی تمرین کنید. این بافت ها را از جلو به عقب (شامل مقعد) تمرین دهید. این تمرینات را هر روز صبح، بعد از ظهر و عصر انجام دهید. در ابتدا در هر دفعه ۵ بار و تدریجاً تا ۲۰ تا ۳۰ بار تمرینات را انجام دهید. اگر عواقب مورد انتظار شدید نباشد که نیاز به عمل جراحی داشته باشد، انجام تمرینات اختصاصی می تواند کار بافت را بهبود بخشد. اما اگر علایم شدید باشد، با جراحی می توان مشکل را حل کرد.